Novootkrivena kometa mogla bi biti vidljiva golim okom dok bude prolazila pored Zemlje i Sunca u narednim nedeljama i to prvi put nakon 50 hiljada godina.
Opservatorija Zwicky Transient Facility je kometi dodijelila naziv c/2022 e3 (sl. 1). Iz te ustanove je po prvi put kometa upraćena prošle godine u martu prilikom njenog prolaska pored Jupitera.
Kometa će biti najbliža Suncu 12. januara, a Zemlji 1. februara. Biće je lako uočiti dobrim dvogledom, a vjerovatno i golim okom, pod uslovom da nebo nije previše osvijetljeno gradskim svjetlima ili Mjesecom.
Izgrađena je od leda i prašine i emituje zelenkastu auru. Procjenjuje se da ima prečnik od oko kilometar. To je čini znatno manjom od NEOWISE (sl. 2 i 3), posljednje komete vidljive golim okom, koja je prošla Zemlju u martu 2020. godine. I to je čini mnogo manjom u odnosu na Hale-Bopp kometu, koja je prošla 1997. godine, čiji je prečnik od oko 60 kilometara ukazivao na objekat koji bi u hipotetičkom sudaru sa Zemljom mogao uništiti život na našoj planeti. S obzirom da će se c/2022 e3 prilično približiti Zemlji, nadoknadiće se manjak njenih dimenzija i moći će se posmatrati, iako sve zavisi od vremenskih prilika. Kometa će biti najsjajnija kada prođe Zemlju početkom februara i tada bi trebalo da bude najpodesnija za posmatranje, ali pun Mjesec bi mogao da oteža uočavanje.
Najbolji uslovi za posmatranje bi trebali biti posljednje nedelje januara, kada bude prolazila između sazviježđa Malog i Velikog Medvjeda. Mladi mjesec tokom vikenda od 21. do 22. januara će dati dobru šansu posmatračima zvijezda. Još jedna prilika za posmatranje komete biće 10. februara, kada bude prolazila pored Marsa.
Kometa je većinu svog života provela na najmanjoj udaljenosti od 2500 A.J. (A. J. = astronomnska jedinica – srednje rastojanje između Zemlje i Sunca koje iznosi oko 149 000 000 km) od Sunca. Pretpostavlja se da kometa potiče iz Oortovog oblaka (sl. 4).
Ortov oblak se nalazi daleko iza Plutonove orbite, tj. na granicama Kajperovog pojasa nastavlja se oblak prašine, leda, stijena, malih tijela, kometa. Pretpostavlja se da je Oortov oblak sfernog oblika koji (kao na ilustraciji, sl.4) okružuje Kajperov pojas i Sunčev sistem. Ako poredimo orbite planeta i orbite tijela iz Kajperovog pojasa i asteoride iz asteroidnog pojasa s tijelima iz Oortovog oblaka, vrlo brzo ćemo vidjeti razlike. Planete imaju ”ravne” orbite, dok komete imaju orbite pod nekim uglovima u odnosu na orbite planeta. To znači da se objekti ne kreću nužno i u istom smjeru.
Udaljenost od Kajperovog pojasa na koji se nastavlja Oortov oblak do Sunca se kreće od dvije pa sve do pet hiljada astronomskih jedinica, dok najudaljeniji dijelovi oblaka u odnosu na Sunce se kreću i do sto hiljada astronomskih jedinica. Holandski astronom Jan Oort je predložio postojanje oblaka da bi mogao objasniti odakle dolaze dugoperiodične komete i zašto dolaze iz čudnih smjerova posmatrano u odnosu na ravan po kojima se kreću planete. Oortov oblak je prostor u kome se nalaze milijarde ledenih tijela. Onog momenta kad ivicom ili u blizini Oortovog oblaka prođe neko veće tijelo, dolazi do gravitacione interakcije i neka tijela bivaju izbačena ili usmjerena ka Suncu, npr. komete C/2012 S1 (ISON) i C/2013 A1 Siding Spring. Kometa C/2012 S1 (ISON) nije preživjela svoj put, u blizini Sunca se raspala, dok je kometa Siding Spring ”preživjela” i neće se vratiti narednih 740 hiljada godina.
Iz tog razloga veliki broj kometa nikada do sada nije ne samo zabilježen već nije ni viđen. S obzirom na lokaciju iz koje dolaze interesantne su za proučavanje, jer proučavajući njih, u stvari, proučavamo nastanak Sunčevog sistema.
Poslednji put je kometa C/2022 e3 prošla Zemlju tokom perioda paleolita, kada su neandertalci još lutali Zemljom. Astronomi su naveli da postoji mogućnost da nakon ove posjete kometa bude “trajno izbačena iz Sunčevog sistema”, tj. možda je ovo posljednji put da će čovječanstvo vidjeti ovu kometu u blizini Zemlje.
Ovom pričom bih najavila potencijalno posmatranje i fotografisanje ove komete u saradnji s fotografom Vedranom Ševčukom i Prirodno-matematičkim fakultetom, naravno, ako vremenske prilike dozvole.
A. Kovačević Ćurić